Psikoz kişinin gerçeklikle alakasını koparan psikiyatrik akıl hastalıklarının genel adıdır. Bu hastalığın tanı, teşhis ve tedavisi ancak uzman bir Psikiyatr tarafından mümkündür. Bu rahatsızlıklar kişilerin idrak etme yeteneklerini bir tür "özgün idrak" haline getirir ve düşünceleri çağrışımsal atlamalar halinde gelişir. Ayrıca birkaç gün süren kısa psikozlardan bazen bir ömür boyu devam edebilen şizofreniye kadar çok fazla sayıda hastalık türünü ihtiva eder. Bu hastaların klinik tedavisi, hastaneye yatışı, ilaç tedavisini ve davranış, aile, grup, bireysel, sosyal becerileri geliştirme ve rehabilitasyon terapileri gibi çok yönlü psikososyal tedavileri içerebilir. Bu hastalığa sahip kişilere, doktorları tarafından özellikle önerilmediği sürece bilinçaltı, kişisel gelişim, koçluk vb çalışmalar uygulamak doğru değildir. Tanı veya teşhis yöntemi olarak değil, sadece genel bilgi vermek amacı ile; Psikiyatrik hastalıklar içinde sıklığı % 3-5 arasında değişen şizofrenide görülen genel belirtileri şu şekilde sıralamak mümkündür. 1- Hezeyan (Sanrı-Delüzyon): Gerçeğin ötesinde kendi kafasında kurduğu şeyleri gerçeklermiş gibi değerlendirme. Makul delillerle bile bu değerlendirmeleri değiştirememe, aşırı düzeyde kıskançlık ya da büyüklük hezeyanları gibi durumlardır. 2- Varsanı (Halusinasyon): Kulağına gaibten sesler gelmesi, gözüne kimsenin göremediği varlıkların görünmesi, burnuna kötü kokular gelmesi gibi gerçek olmayan durumlardır. 3- Konuşma içeriğindeki acayiplik: Kelime salatası ya da anlamın birbirinde kopup konuşmanın içeriğinde bir bütünlük olmaması durumu vardır. 4- Garip davranış: Ortalık yere tuvaletini yapma ya da herkesin ortasında masturbasyon yapmayı makul görme veya hiç hareket etmeden uzun süre kalma gibi durumlardır. 5- Kişinin yüzünde donuk bir duygu ifadesi varlığı, konuşmama ya da kişinin herhangi bir olay karşısında duygu ifade edecek jest ve mimik göstermemesi. Sayılan belirtilerin hepsinin bir şizofrende olması gerekmez. İlk ikisi var ise kişide psikoz grubu hastalıklardan birisi olduğu düşünülür. Bunlar içerisinde süre ve hastalığın şiddeti şizofreni demek için en önemli kriterleri oluşturmaktadır. 6 aydan daha uzun süre psikoz belirtileri gösteren hastalara şizofren tanısı konulabilmektedir. Şizofreni Şizofreni işlevselliğin önemli derecede bozulduğu, duygu, düşünce ve davranış bozukluklarının görüldüğü, gerçeklikle uyuşmayan bulgularla belirlenen, nedenleri bilinmeyen bir bozukluktur. Hastalık genelde ömür boyu sürer, ilaç tedavisi ile kontrol altında tutulabilir. Dezorganize Şizofreni Dağınıklılık, konuşmada ve davranışlarda aşırı bozulma ile belirgin olan tiptir. Künt ve uygunsuz görünüm belirgindir. Katatonik Şizofreni Konuşmazlık, karşı çıkıcı (negativist) tutum, katılık, amaçsız taşkınlık, sözleri ve davranışları taklit etme gibi özelliklerin belirgin olduğu tiptir. Farklılaşmamış Şizofreni Belirgin düşünce bozukluğu, ses duyma, dağınıklılık ve davranışlarda bozuklukla giden tiptir. Katatonik, dezorganize, paranoid tiplerin özellikleri yoktur. Paranoid Şizofreni Tek bir konu ile ilişkili sistematize düşünce bozukluğu veya kulağa ses gelmesi ile belirgin olan tiptir. Kontrolsüz şüphecilik temel bulgudur. Rezidüel Şizofreni İçe çekilme, konuşmazlık, donuklukla belirli olan tiptir. Belirgin düşünce bozukluğu, ses duyma, dağınık davranış yoktur. Toplumda görülme sıklığı %1'dir. Kadın erkek oranı eşittir. 15 ile 35 yaş arasında başlar. Hastaların çoğu ayaktan tedavi edilmeye çalışılır. Genetik, biyolojik ve sosyal nedenlerden dolayı şizofreninin ortaya çıktığı kabul edilir. DİĞER PSİKOZLAR Sanrısal (Hezeyanlı, Paranoid) Bozukluk Birincil ya da tek belirtinin sabit ve sarsılmaz bir düşünce bozukluğunun olduğu psikoz şeklidir. Kişiliğin sağlam kaldığı bu hastalıkta düşünce bozukluğu en az 1 aydan beri vardır. Bu hastalığın ortalama başlama yaşı 40 civarıdır. Tedavide hastaneye yatırılma, ilaç tedavisi, psikoterapi kullanılır. Postpartum (Doğum Sonrası) Psikoz Doğumdan sonra ortaya çıkan şiddetli depresyon ve düşünce bozukluklarıyla belirli bir hastalıktır. Genelde doğum sonrası 2-3. günlerde ortaya çıkar. Bebeğine veya kendine zarar verme düşünceleri belirgindir. Görülme sıklığı binde 1-2'dir. Genelde ilk kez doğum yapanlarda görülür. Şizofreniform Bozukluk 6 ayda düzelme ve normal işlevselliğe dönme dışında şizofreniye benzer bir psikozdur. Şizoafektif Bozukluk Birbirinden ayrı olarak tanı konamayan şizofreni ve duygudurum bozukluğu bulgularının birlikte olduğu bozukluktur. Yaşam boyu yaygınlığı %1'den azdır ve kadın erkek oranı eşittir. Kısa Psikotik Bozukluk Belirtiler bir aydan kısa sürer ve hastanın yaşamındaki belli bir stresi izler. Düşünce bozukluğu, algı bozukluğu, saçma konuşmalar olabilir. Kadınlarda doğumdan sonraki 1 ay içinde başlayabilir. Paylaşılmış Psikotik Bozukluk (İkiz Delilik) Düşünce bozukluğu iki ya da daha fazla kişi tarafından paylaşılmıştır. Kötülük görme düşünceleri oldukça sıktır. İntihar ve adam öldürme anlaşmaları görülebilir. Kadınlarda ve birine bağımlı bedensel yetersizlikleri olan kişilerde daha yaygındır. Bu kişilerin % 95'i aile üyeleridir, genellikle iki kız kardeştir.